Ewa Małkowska-Bieniek, Wspólnicy i rywale. Koleje życia Kronenbergów i Blochów

„Wspólnicy i rywale. Koleje życia Kronenbergów i Blochów” jest powieścią historyczną, napisaną przez Ewę Małkowską – Bieniek. Niniejsza książka ukazała się w 2019 roku na rynku wydawniczym za sprawą Wydawnictwa Ciekawe Miejsca, a patronat medialny objęło Stowarzyszenie Sztukater. Powieść przedstawia czytelnikowi dzieje dwóch rodzin, a mianowicie Kronenbergów i Blochów. Rodzin, które żyły w XIX wieku. Panowie, obydwoje pochodzący z żydowskich rodzin, wpisali się w historię dziewiętnastowiecznego kapitalizmu polskiego, a mianowicie byli założycielami Banku Handlowego oraz twórcami linii kolejowych w naszym kraju. „WSPÓLNICY I RYWALE. KOLEJE ŻYCIA KRONENBERGÓW I BLOCHÓW” Powieść rozpoczyna się w roku 1832 a kończy w 1902. Poznajemy zatem Leopolda Kronenberga, wracającego dyliżansem do Warszawy po latach studiów w Hamburgu oraz Berlinie. Po powrocie do rodzinnego miasta, Leopold wstępuje do Zgromadzenia Kupców, gdzie rozpoczyna swoją karierę zawodową. Równocześnie staje na ślubnym kobiercu z Różą, wyswataną przez jego rodzinę. Para doczekała się trzech synów – Stanisława, Władysława oraz Juliana. Pochowali jedną, niespełna roczną, chorowitą córeczkę. Na szczęście doczekali się również zdrowej dziewczynki – Marii. Leopold jest niestety wiecznie w rozjazdach. Pracuje jako doradca rządu pruskiego. Rosja postanawia budować kolej żelazną, czym zaczyna się interesować sam Leopold. W książce pojawia się również osoba Jana Blocha, mężczyzny o dwadzieścia lat młodszego od Leopolda. W wieku 23 lat, Jan dostaje zlecenie w Petersburgu na przebudowę Dworca Warszawskiego. W ten oto sposób rozpoczyna pracę związaną z budową kolei. Będąc w Moskwie, zupełnie przypadkowo poznaje Henryka – brata Leopolda. Wracając do Warszawy Henryk przekazuje Janowi paczkę dla brata. Tak Jan poznaje Leopolda. Młody mężczyzna jest również zauroczony córką Henryka - Emilią, która po pewnym czasie zostaje jego żoną. Po pewnym czasie obydwaj mężczyźni rozpoczynają wspólną pracę przy budowie kolei. Leopold, korespondując z Kraszewskim, decyduje się również na emigrację. Posiadając paszport zaledwie na dwa miesiące wyjeżdża z Warszawy na zdecydowanie dłuższy okres czasu, a mianowicie na rok. W tym czasie ich wspólnych interesów w Warszawie dogląda Jan. Niestety z rozmaitych powodów Leopold nie otrzymuje zbyt wiele wieści od swojego wspólnika. Dochodzi do wniosku, że Jan zamierza wykluczyć go z interesów i zająć jego miejsce. Po powrocie do Warszawy zawodowe drogi obydwóch mężczyzn się rozchodzą. I tak, wcześniej wspólnicy, zostają rywalami walcząc zaciekle o kolejne zlecenia na budowę różnych odcinków kolei. Panowie, wykupując akcje, zakładają również Bank Handlowy w Warszawie. Dochodzi nawet do tego, iż, celem zdyskredytowania Jana Blocha, Leopold zleca Kraszewskiemu napisanie prześmiewczej powieści. Tak powstaje dzieło zatytułowane „Roboty i prace”. Jan Bloch, poza pracą związaną z bankiem oraz koleją, jest również autorem kilku książek. Propaguje ideę pokoju na świecie, przedstawiając w swoich dziełach, co się może stać w mieszkańcami Warszawy w momencie wybuchu wojny. W 1902 roku został nawet zgłoszony do pokojowej Nagrody Nobla, której ostatecznie niestety nie otrzymał… Pasjonujący główny wątek książki dotyczący rywalizacji między mężczyznami jest uzupełniony poprzez wątki rodzinne. Nie brakuje tu szczęśliwych związków, wyswatanych małżeństw, rozwodów, skandali. A to wszystko jest wpisane w, barwnie przedstawione, tło historyczne. KONSTRUKCJA POWIEŚCI HISTORYCZNEJ Osobiście bardzo przypadła mi do gustu struktura książki. „Wspólnicy i rywale” są bowiem podzielone na dwa tomy, które z kolei dzielą się na części i rozdziały. Każda część obejmuje pewną epokę w życiu naszych bohaterów. A tytuły stosunkowo krótkich rozdziałów zapowiadają główny wątek. Dodatkowo w książce znajdziemy również liczne zdjęcia oraz rysunki historyczne przybliżające dziewiętnastowieczne realia. PODSUMOWANIE Pomimo iż „Wspólnicy i rywale. Koleje życia Kronenbergów i Blochów” jest książką historyczną, to jednak czyta się ją dość szybko. Narracja jest poprowadzona w interesujący sposób, zachęcający czytelnika do poznawania losów tych dwóch rodzin, nierozerwalnie powiązanych ze sobą. Niniejsza książka zapoznaje również czytelników z realiami życia w dziewiętnastowiecznej Warszawie, w kraju pod zaborami. Zawiera bowiem kawałek naszej historii, ukazując kapitalistów, wręcz „tygrysów” polskiego kapitalizmu. Osobiście polecam!

Książka Ewy Małkowskiej – Bieniek to zbeletryzowana historia dwóch rodów, które odcisnęły trwałe piętno w dziejach polskiego kapitalizmu, kultury i historii, co trzeba szczególnie podkreślić, bo tytułowi bohaterowie żyli i działali w czasie, gdy Polski nie było na mapie Europy. Ci bohaterowie to Leopold Kronenberg i Jan Bloch, dwa „tygrysy” dziewiętnastowiecznego kapitalizmu, założyciele Banku Handlowego i twórcy podstaw linii kolejowych w Polsce. Na początku ze sobą współpracowali, by później wejść w okres intensywnej i momentami dość ostrej i szorstkiej rywalizacji. Początkowa relacja mistrz (Leopold) – uczeń w sposób nieunikniony ewoluowała, na szczęśnie jednak nie eskalowała we wrogość, co niestety często zdarza się w podobnych relacjach opartych na wielkich pieniądzach, gigantycznych inwestycjach i niewyobrażalnie rozdętych ambicjach. Jan wszedł do rodziny Kronenberga w sposób dość pospolity, klasyczny, rzec można, bo przez małżeństwo z jego bratanicą, gdy ten był już potentatem na odcinku kolei żelaznych. Kolei, które zrewolucjonizowały transport na terenie zaboru rosyjskiego, a potem daleko poza nim. Młody i ambitny idealista bardzo szybko jednak sam stał się liczącym się graczem i wytrawnym biznesmenem, który poszukiwał możliwości dywersyfikacji inwestycji. Stąd wspomniany już wcześniej Bank Handlowy chociażby czy udane próby skanalizowania Stolicy Kongresówki. W jego wypadku idealizm nie kończył się na romantycznych mrzonkach, ale znajdował ujście w gruntownej pozytywistycznej niemal pracy. Jak już zostało powiedziane, autorka wpadała na kapitalny pomysł, by losy obu panów przedstawić w formie zbeletryzowanej opowieści wplatając w to także losy pań, co w kontekście tego zabiegu formalnego wydaje się szalenie naturalne i zwyczajnie potrzebne. Szukając bowiem faktów z życia obu tych znamienitych osobistości w encyklopedycznych źródłach nie znajdziemy zbyt wielu informacji o chociażby Róży Kronenbergowej czy Emilii Blochowej, a jak się okazuje były to nie tylko niesamowicie barwne postacie same w sobie, ale także osoby, których wpływ na swoich mężów był przecież nie do przecenienia. Pomysł na taką właśnie formę być może zapożyczyła Autorka od Józefa Ignacego Kraszewskiego, do którego powieści „Roboty i prace” w której pisarz przedstawił konflikt Kronenberga i Blocha, odwołuje się w swojej opowieści bezpośrednio. Małkowskiej – Bieniek udało się stworzyć barwną opowieść, której tło pełne jest intryg, biznesowych i życiowych zawirowań, spisków i romansów oraz wielu faktów z historii Warszawy, także tych nie znanych zbyt szeroko i szczegółowo. Wydawnictwo niniejsze zostało też wzbogacone całą masą fantastycznych fotografii ludzi i miejsc istotnych dla opowiadanej historii oraz w mini słowniczek terminów hebrajskich i jidysz. Autorka kładzie bowiem mocny nacisk na uświadomienie czytelnikowi jak wielką rolę w rozwoju państwa polskiego miały osoby o różnym pochodzeniu czy wyznaniu. Pięknie opowiada to we fragmencie z kazaniem, które uświetnia otwarcie Wielkiej Synagogi w Warszawie w roku 1878: „Pokładamy nadzieję w Bogu, że już nigdy jako odrębna społeczność nie będziemy uważani i jako obny lud traktowani, ale jako uprawnieni synowie naszego kraju, obywatele jednego państwa […], że światło się rozszerzy i rozproszy nareszcie ciężką mgłę uprzedzeń i przesądów, która tak długo wzajemne nasze stosunki zalegała.” „Wspólnicy i rywale” to wyjątkowa powieść, w obcowaniu z którą przyjemność znajdą nie tylko miłośnicy historii, ale praktycznie wszyscy wymagający czytelnicy. Wielu z pewnością poczuje inspirację do własnych poszukiwań wiadomości o okresie, o którym opowiada Autorka, okresie trudnym na naszego narodu, ale jak widać szalenie przy tym twórczym i brzemiennym w dzieła ludzi, którzy czuli się jego dumnymi członkami.