Walery Przyborowski, Krwawa noc

Od pewnego czasu twórczość zapominanego pisarza Walerego Przyborowskiego jest odkrywana na nowo za sprawą Wydawnictwa CM, które w ramach serii ,,Kryminały przedwojennej Warszawy” wydało jego powieści kryminalne (,,Czerwona skrzynia”, ,,Szkielet na Lesznie”, ,,Widmo na Kanonii”) oraz powieści historyczne w nowopowstałym cyklu ,,Powieść historyczna XIX wiek” (,,Rubin wezyrski”, ,,Krwawa noc”). Pochodzący z Domaszowic pisarz był nie tylko autorem historycznych powieści dla młodzieży o dziejach Polski oraz prac historycznych, ale również jednym z pierwszych pisarzy, którzy umieszczali w swojej twórczości elementy kryminalne i motywy grozy. Przyborowski był również historykiem, który pasjonował się dziejami Polski, a zwłaszcza powstaniem styczniowym, którego jednym z naocznych świadków powstania styczniowego. Z powodu udziału w tym zrywie narodowościowym przebywał kilka miesięcy w więzieniu. W tym kontekście nie dziwi zatem próba opisania zdarzeń tamtego okresu. W powieści ,,Krwawa noc” autor sięga do jednego z epizodów powiązanych z powstaniem styczniowym, a mianowicie do krwawej walki powstańców z wojskiem zaborcy, które miało miejsce w regionie świętokrzyskim. Bohaterem książki jest przybyły na ziemie świętokrzyskie Stefan Góra, który w charakterze emisariusza ma zabiegać o pomoc Chmielińskiego dla wojsk pułkownika Czachowskiego. W wiosce Zalesie zamieszkuje jego ukochana piękna wdowa Adela, która przybyła za nim aż z Warszawy. Niestety z powodu oddania służbie kochankowie nie mogą się spotykać. Ten moment rozłąki próbuje wykorzystać Niemiec Springer, który nie tylko pragnie Adeli, ale przede wszystkim jej majątku. W międzyczasie dochodzi do walk powstańców z Moskalami. Rozpatrując ,,Krwawą noc” jako dawną powieść historyczną należy zwrócić uwagę również na elementy światopoglądowe, które autor przemyca do utworu. Przyborowski kreuje bardzo uproszczoną wizję świata opartą na akcentach ksenofobicznych i stereotypach dotyczących płci. Przede wszystkim jest widoczna ówczesna niechęć do obcych, zwłaszcza Niemców, czy Żydów (i z racji rozbiorów do Moskali), których w większości powieści tego autora posądza się o współpracę z zaborcą. Widoczna jest również nostalgia, pewnego rodzaju tęsknota za ideałami romantycznymi, które częściowo uosabiają Adela i Stefan. Ich sylwetki budowane są na bazie ówczesnych kanonów kreacji powieściowych bohaterów. Główny bohater to przystojny młodzieniec, patriota, który dla dobra ojczyzny jest zdolny wiele poświecić. Romansowa heroina jest kobietą o niezwykłej urodzie i dobroci, na której cnotę i majątek dybie negatywny bohater. Springer jest takim właśnie niegrzeszącym urodą człowieczkiem, pełnym pychy, zawiści i chęci odwetu za wzgardzone uczucie. Istotnym elementem w romansowej strukturze tej powieści są również tragiczne losy kochanków. Jednakże wprowadza Przyborowski do powieści element zaskakujący, ale o wyraźnym wydźwięku patriotycznym. W pewnym momencie nadaje Adeli cechy Mickiewiczowskiej Grażyny, której los ukochana Góry zresztą podziela. W ten sposób autor nie tylko łamie stereotypowe spojrzenie na bohaterkę, która miała z tęsknotą oczekiwać przybycia ukochanego, ale i stawia postać kobiecą w nowym świetle. Adela staje się kwintesencją kobiecego patriotyzmu- bohaterską damą, która w obliczu zagrożenia wykazuje się męstwem. W partiach poświeconych sprawie walki z zaborcą, Przyborowski ukazuje załamanie i brak porozumienia w dwóch obozach walczących o niepodległość. Wskazuje, że dopóki nie zapanuje zgoda i współpraca pomiędzy nowym Rządem Narodowym, na którego czele stał Romuald Traugutt a poprzednią władzą powstańczą, to walka z zaborcą może zakończyć się niepowodzeniem. Zwraca uwagę na fakt, że skoro oba obozy dążą do tego samego celu, czyli odzyskania niepodległości Polski, to ich przedstawiciele nie powinni być skłóceni. ,,Krwawa noc” jest książką interesującą, urzekającą mrocznym klimatem rodem z powieści grozy. Przyborowski umiejętnie połączył wątek romansowy z historycznym epizodem i w ten sposób stworzył powieść ciekawą, z istotnym wątkiem patriotycznym. Ta książka doskonale wpisuje się w nurt utworów historycznych z elementami patriotycznymi, które znamy z innych powieści tego autora. Urozmaicenie przewidywalnej fabuły opartej na wątku romansowym stanowią doskonałe postaci drugiego planu: Kotkowska i Szmul. Z tego powodu moje zainteresowanie w większym stopniu budziły szczere i nieco zabawne wypowiedzi pani Kotkowskiej niż rozterki sercowe Adeli i Góry. Z uwagą śledziłam także poczynania Żyda Szmula, który z zaangażowaniem i narażeniem życia bronił sprawy polskiej. Polecam powieść Przyborowskiego miłośnikom literatury historycznej oraz osobom zainteresowanym tematyką powstania styczniowego. ,,Krwawa noc” stanowi interesujące ogniwo w rozwoju polskiego powieściopisarstwa historycznego i jest istotnym drogowskazem dla powoli rodzącego się nurtu powieści popularnej. za: https://sztukater.pl/ksiazki/item/23407-krwawa-noc.html