Walery Przyborowski, Szkielet na Lesznie

Wydawnictwo CM od niedawna przypomina dawne kryminały w ramach serii zatytułowanej Kryminały przedwojennej Warszawy. Wśród autorów, których dzieła zyskały nowe grono odbiorców, znaleźli się m.in. Adam Nasielski (twórca postaci kapitana Żbika) i Walery Przyborowski. O tym drugim niestety nie pamięta zbyt wiele osób. Przyborowski był uznanym historykiem, autorem powieści historycznych dla młodzieży (np. Szwedzi w Warszawie, Lelum polelum, Olszynka Grochowska) oraz kilku powieści kryminalnych. Utwory kryminalne urodzonego w Domaszewicach pisarza można uznać za prekursorskie na gruncie polskim. Przyborowski jako pierwszy zaproponował kreację w pełni amatorskiego detektywa obdarzonego zmysłem obserwacji i szybkiego wyciągania wniosków. Jedna z jego powieści ukazała się przed wydaniem pierwszego opowiadania o Holmesie! Dlatego przynajmniej z tego powodu jego twórczość jest warta prześledzenia. Szkielet na Lesznie jest powieścią przedstawiającą amatorskie śledztwo dotyczące znalezionego w kamienicy szkieletu kobiety. Miano domorosłego detektywa zyskuje młody i ubogi lekarz Władysław Żubr. Młodzieniec znudzony brakiem zajęcia i myślami o swojej sytuacji materialnej, dzięki protekcji przyjaciela Ryszarda Heliglasa, otrzymuje możliwość przyjrzenia się makabrycznemu odkryciu. Doktor dzięki błyskotliwemu umysłowi szybko odkrywa tożsamość ofiary. Niestety nie wie, że znajduje się w śmiertelnym niebezpieczeństwie, bo morderca może ponownie zaatakować. Czy Żubrowi uda się odkryć tożsamość zbrodniarza i doprowadzić go przed oblicze sprawiedliwości? Proza Przyborowskiego nie przypomina żadnego znanego mi dotąd kryminału. Autor silnie czerpie z tradycji gatunku, który powstał dzięki przekształceniom powieści gotyckiej. W jego kryminałach znaleźć można zatem wiele motywów charakterystycznych dla utworu grozy. Nastrój niezwykłości i tajemniczości jest potęgowany dzięki typowym chwytom, tj. opis zniszczonego przez czas i budzącego trwogę dworku, sam fakt odnalezienia w nim szkieletu, po zjawiska pogodowe w postaci burzy z piorunami oraz zjawy. Pisarz poświęcił również wiele miejsca spekulacjom dotyczącym motywacji mordercy. Główny bohater zastanawia się nad przyczynami popełnienia tak brutalnego przestępstwa oraz cechami charakteru zbrodniarza. Osobnym aspektem poddanym analizie jest kwestia wymiaru sprawiedliwości. Jak to możliwe, że ciała nie odnaleziono wcześniej? Czy nikogo nie zaniepokoiła jej nieobecność? Autor zastanawia się także, dlaczego funkcjonariusze policji są opieszali i wcale nie wykazują zainteresowania śledztwem. W partiach narratora opisane są procedury stosowane przez organy ścigania, ale stosunek narratora do nich jest bardzo krytyczny. Na uwagę zasługuje także kreacja antagonistów- ,,detektywa" i zbrodniarza. Doktor Żbik jawi się jako młodzieniec zmęczony życiem i nieposiadający radości w życiu. Jednakże pod wpływem oglądanego szkieletu zaczyna podzielać zainteresowanie lokalnych kumoszek (których zamiłowanie do plotkarstwa Przyborowski piętnuje). Lekarz staje się poniekąd poszukiwaczem skarbów, postacią z książek przygodowych. Młodzieniec korzysta z różnych sposobności, aby zdobyć interesujące go informacji i natrafia na swoisty skarb- przedmioty należące do zamordowanej kobiety, które stają się kluczem do zagadki jej śmierci. Z kolei morderca okazuje się człowiekiem przebiegłym, który doskonale maskuje swą naturę. Mimo, że jego tożsamość jest znana, to oczekiwanie na pojedynek postaci powoduje emocje. Szkielet na Lesznie przypadnie do gustu wielbicielom dawniejszej literatury. Mimo, że fabuła powieści nie jest zbyt skomplikowana, a tożsamość mordercy poznajemy dość wcześnie, to książkę przeczytałam z zainteresowaniem. Do ostatniej strony zastanawiałam się, czy sprytny doktor doprowadzi do ujęcia mordercy. Najbardziej zaskoczyło mnie (i to bardzo pozytywnie) zakończenie, którego nie spodziewałam się. Nawet tylko dla samego zakończenia warto przeczytać ten utwór.